Kategori: Biyoçeşitlilik

Yukarı Mezopotamya ve verimli hilal adiyla da anılan Güneydoğu Anadolu, uygarlık tarihinde çok önemli bir rol oynamıştır. Buğdayın burada ehlileştirilip yetişmeye başlandığı ve buradan  Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’ya yayıldığı düşünülmektedir (Zohary ve Hopf, 1993). Botanik tarihi, coğrafya ve genetik bilimine ait yeni bulgular, tarımın beşiği olarak türkiye’nin Güneydoğusunu ve suriye’nin kuzeyindeki Verimli Hilal içinde bulunan belirli bir  çekirdek bölgeyi işaret etmektedir (Nessbitt ve Samuel, 1996). Büyük olasılıkla Karacadağ 11.ooo yıl önce buğdayın ilk kez ehlileştirilmeye başlandığı yerdir (Heun ve diğerleri, 1997; Bilgiç, H. 2002.)

Asya fili Elaphus maximus, İÖ. Birinci yüzyıla dek Güney ve Güneydoğu anadolu’nun sulak alanlarında yaşamıştır. Sümer sanatında sık sık görülen aslanların Panthera leo nesli Güneydoğu Anadolu’da 19. yüzyılda tükenmiştir. Son bireyin 1870’te Birecik’in meşe ağaçlıklarında öldürüldüğü bilinmektedir. Çitalar Acinonyx jubatus da 19. yüzyılda yok olmuştur.

Güneydoğu Anadolu bölgesi Türkiye’nin yalnızca bu bölümünde bulunan ve bu nedenle özel koruma değeri taşıyan çeşitli türleri barındırmaktadır.  Sürüngen ve çiftyaşamlılar için de benzeri bir durum söz konusudur. Bölgenin Suriye çölü’yle doğrudan coğrafi ilişki içinde olması ve genellikle sıcak ve kuru olan iklim koşulları, güneydoğu anadolu’nun türkiye’nin diğer bölgelerine oranla daha zengin bir sürüngen ve çiftyaşamlı çeşitliliği barındırmasına neden olmuştur. Türkiye’de 22 çift yaşamlı ve 105 sürüngen türü kaydedilmiştir. Bunlardan 5’i çiftyaşamlı, 49’u sürüngen olmak üzere toplam 54 tür, Güneydoğu Anadolu’da bulunmaktadır.

Gaziantep’te başlıca buğday, arpa, fıstık, zeytin ve üzüm tarımı yapılmaktadır. Dağlık alanlar ilin batı ve kuzey kesimlerinde yer almaktadır ve bu dağların başlıca yapıları kalker yapılıdır.  İlin en yüksek rakımlı dağları İslahiye ilçesindeki Amanos dağları üzerindeki Hızırlı yaylasında bulunmaktadır. Şehir merkezine 32 km. uzaklıkta bulunan Sof dağları ve çevresi zengin bitki örtüsüne sahip olup, garig formasyonuna sahip bitki örtüsü ile kaplı olup, ilin önemli dağlarındandır. İlin güney kesimlerinde geniş ve düz ovalar yer alır. Gaziantep’te doğal orman alanlarına İslahiye ilçesinin kuzeyinde ve Nurdağı ilçesinin kuzeyindeki Amanos ile Nurdağlarında, ve Gaziantep şehir merkezinin batısındaki Sof dağında bulunmaktadır. İlin genel orman yapısı olarak dağlık alanlarında kermes meşesi ile karışık yaprak döken meşe ormanlarıdır. Büyük kısmı garig formasyonuna dönüşmüş olan aşırı tahrip görmüş bozuk baltalık alanlar halindedir. Meşe ormanları Gaziantep platosunun kuzeyinden Akdenize doğru ilerler. Gaziantep’in etrafı  eskiden maki ile yemyeşil olması gerekirken bugün çırılçıplaktır. Çoğu doğal orman alanı kültür arazisine çevrilmiştir. Gaziantep’teki meşe ormanları Güney Anadolu ormanlarının sadece güney sınırı değil, aynı zamanda güney Anadolu bozkırının da kuzey sınırını oluşturmaktadır.

Gaziantep’te değişik vejetasyon tiplerin rastlamak mümkündür. Bunlardan, başlıcaları kapladığı alana göre büyükten küçüğe doğru sıralanacak olursa, Step (bozkır), Garig, Orman ve Maki farmasyonlarıdır.

Gaziantep’te, Karkamış ilçesi ve Oğuzeli ilçelerinin güneyinde geniş bozkır vejetasyon formasyonlarına rastlanır. Karkamış ilçesi, Urfa ile Gaziantep ili arasında sınırını oluşturan Fırat nehri boyunca uzandığından ve bozkırın geniş bir alan kaplaması sebebiyle zengin bitki çeşitliliğine sahiptir. Karkamış ilçesinde Antepfıstığı ve zeytin bahçeleri ile buğday ve baklagiller tarım alanları geniş yer tutmaktadır.

Nizip ilçesinin yüksek (dağlık) kesimlerinde, bozuk baltalık meşe ormanları bulunmakta, güney kesimlerinde kermes meşesi, melengiç, türleri ile karışık ormanlar yer almaktadır. Yine bölgede, zahter (Thymbra spicata) geniş yayılış göstermektedir. Nizip ilçesinde, fıstık ve zeytin bahçeleri geniş alanlar kaplar.

Yavuzeli ilçesinin dağlık kesimlerinde yaprak döken meşe ormanları bulunur. Yer yerde kermes meşesi bu ormanlıklar arasına karışır. Yavuzeli ovasında fıstık ve pamuk tarımı yapılmaktadır.

Nurdağı ilçesinde, güney kısımları geniş ova olup tarım alanları bulunmaktadır. İlçenin kuzeyinde Nurdağı dağları vardır. Nurdağlarının güneye bakan eteklerinde maki formasyonu, yüksek kesimlerinde Kızılçam ormanları bulunmaktadır.

Şahinbey ve Şehitkamil ilçelerinde il’e batıdan giren dağlar üzerinde kermes meşesi ağırlıklı garig formasyonunun hakim olduğu ormanlar yer alır.

İslahiye ilçesinin güneyi Suriye sınırına kadar geniş bir ovadır. Bu ovada, tarım alanları ve üzüm bağları yer almaktadır. Kuzey kesiminde Amanos dağlarının eteklerinde maki formasyonu, yüksek kesimlerinde orman ve yüksek dağ formasyonuna rastlamak mümkündür. Bu formasyonlardan 900- 1000 m ye kadar olan kesimlerde başlıca Kermes meşesi, Melengiç, Türk meşesi, Ayıfındığı, Ostrya, Defne, Arbutus, Kızılçam, Katır tırnağı türleri bulunur. Daha yüksek kesimlerde Karaçam, Sedir, Göknar, Kayın, Fındık ağaçlarından oluşan karışık orman formasyonu daha yüksek kesimlerde ise yüksek dağ stebi yer almaktadır.

Gaziantep’te doğrudan flora tespitine yönelik çalışmalar çok azdır. Gaziantep’te yapılan flora tespitine yönelik çalışmalar şunlardır; Bunlar, Sof Dağı Florası, Huzurlu Yaylası Odunsu Bitkileri,  Huzurlu Yaylası Otsu Bitkileri ve  Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florası’dır.